Eenvoudige en zware mishandeling

In geval van een zware mishandeling is het gevolg van de mishandeling aanzienlijk ernstiger dan in geval van de ‘eenvoudige’ mishandeling. Bij een zware mishandeling ontstaat zwaar lichamelijk letsel en hierop moet het opzet van de verdachte, al dan niet in voorwaardelijke vorm, ook zijn gericht.

Onder zwaar lichamelijk letsel wordt, volgens de jurisprudentie van de Hoge Raad, het volgende verstaan. Het Wetboek van Strafrecht bevat in beginsel geen nadere definiëring of omschrijving van het begrip zwaar lichamelijk letsel. Artikel 82 van het Wetboek van Strafrecht geeft tot op zekere hoogte wel invulling aan dit begrip, nu deze bepaling inhoudt dat onder zwaar lichamelijk letsel wordt begrepen: “ziekte die geen uitzicht op volkomen genezing overlaat, voortdurende ongeschiktheid tot uitoefening van zijn ambts- of beroepsbezigheden, en afdrijving of dood van de vrucht van een vrouw”, alsmede “storing van de verstandelijke vermogens die langer dan vier weken geduurd heeft”. In die gevallen is zonder twijfel sprake van zwaar lichamelijk letsel, maar artikel 82 voornoemd geeft géén limitatieve opsomming van de gevallen waarin sprake kan zijn van zwaar lichamelijk letsel.

Uit de rechtspraak van de Hoge Raad is namelijk ook gebleken dat náást die gevallen zoals opgesomd in artikel 82 van het Wetboek van Strafrecht ook sprake kan zijn van zwaar lichamelijk letsel, wanneer het letsel voldoende belangrijk is om naar normaal spraakgebruik als zwaar lichamelijk letsel te worden aangeduid. Gelet op de uiteenlopende vormen waarin lichamelijk letsel zich kan voordoen, kan namelijk volgens de Hoge Raad bezwaarlijk precies worden aangegeven wanneer dat letsel als zwaar lichamelijk letsel geldt.

Als algemene gezichtspunten voor de beantwoording van de vraag of van zwaar lichamelijk letsel sprake is, kunnen in elk geval worden aangemerkt de aard van het letsel, de eventuele noodzaak en aard van medisch ingrijpen en het uitzicht op (volledig) herstel. Bij een veelvoud van verwondingen kan in voorkomende gevallen de beoordeling worden betrokken op de verwondingen in hun totaliteit.

Wat de aard van het letsel betreft, kan ook het verlies van het gebruik van een zintuig, verminking en verlamming als zwaar lichamelijk letsel worden beschouwd. Psychische gevolgen die niet zonder meer zijn aan te merken als een (ver)storing van de verstandelijke vermogens zoals bedoeld in art. 82 lid 2 van het Wetboek van Strafrecht, kunnen echter niet worden aangemerkt als waar lichamelijk letsel.

Een veelvoorkomende categorie letsel betreft (bot)fracturen. Indien sprake is van een zodanige fractuur dat operatief ingrijpen van een zekere ernst is vereist, geldt in de regel dat die fractuur, vanwege onder meer de noodzaak en de aard van medisch ingrijpen, als zwaar lichamelijk letsel gekwalificeerd kan worden, aldus de Hoge Raad. Ten aanzien van gebitsschade, zoals afgebroken tanden, verdient opmerking dat, nu gebitsschade niet zonder meer kan worden aangemerkt als zwaar lichamelijk letsel, in beginsel nadere specifieke vaststellingen met betrekking tot in het bijzonder de noodzaak en de aard van het medische (tandheelkundige) ingrijpen, noodzakelijk zijn.

Een ander mogelijk gezichtspunt betreft het of enig uitzicht op herstel. Daarbij geldt dat van zwaar lichamelijk letsel niet alleen sprake kan zijn indien enig uitzicht op herstel in belangrijke mate ontbreekt, maar ook wanneer het letsel gepaard gaat met een langere periode van herstel of van onzekerheid over de mogelijkheid en de mate van herstel. Daarnaast kan van belang zijn in hoeverre tijdens de periode van herstel sprake is van pijn en/of fysieke beperkingen en/of belemmeringen in het dagelijks functioneren.

In voorkomende gevallen kan in de beoordeling voorts worden betrokken of restschade aanwezig is, in het bijzonder in de vorm van één of meerdere littekens. Daarbij kunnen van belang zijn het uiterlijk en de ernst van het litteken en daarmee samenhangend de mate waarin dat litteken het lichaam ontsiert, en eventueel of in verband met dat litteken – langdurige – pijnklachten (hebben) bestaan.

Omdat verschillende vormen van mishandeling veelvoorkomend zijn, zijn er afspraken gemaakt door de voorzitters van de strafsectoren van de verschillende rechtbanken in het land over hoe te bestraffen in dergelijke zaken. Deze afspraken worden ook wel de LOVS-oriëntatiepunten genoemd en deze geven aardig houvast bij de vraag welke bestraffing te verwachten valt. Een voorbeeld van de oriëntatiepunten kunt u hieronder vinden.

Art. 300/302 Sr (zware) mishandeling

Strafverhoging
Voor zover het feit is begaan tegen een politieagent, een buitengewoon opsporingsambtenaar (boa) of een andere toezichthouder indien het misdrijf is gepleegd gedurende of ter zake van de rechtmatige uitoefening van zijn of haar bediening dan wel tegen een professionele hulpverlener (brandweerman, ambulancebroeder, arts, verpleegkundige e.d.) of functionaris in het openbaar vervoer (buschauffeur, machinist, trambestuurder e.d.) kan de in het oriëntatiepunt genoemde straf worden verhoogd met 33% tot 100%.

Huiselijk geweld
Bij huiselijk geweld wordt in beginsel geen geldboete opgelegd.

Eenvoudige mishandeling
De praktijk leert dat lichte varianten van een eenvoudige mishandeling waardoor bij het slachtoffer pijn of slechts (zeer) beperkt letsel wordt veroorzaakt of om mishandeling met een wapen waardoor enkel pijn wordt veroorzaakt. Naarmate het toegepaste geweld na mishandeling intensiever is (bijvoorbeeld: meerdere klappen) zal er voor de rechter aanleiding kunnen zijn om de boete te combineren met een taakstraf of een voorwaardelijke gevangenisstraf. De praktijk leert dat lichte varianten van eenvoudige mishandeling doorgaans door de Officier van Justitie worden afgedaan door middel van een transactie. Het gaat daarbij globaal om eenvoudige mishandeling (zonder wapen).

Begripsomschrijvingen
Het in art. 300 Sr bedoelde letsel kan worden onderscheiden in beperkt en aanzienlijk lichamelijk letsel. Onder beperkt lichamelijk letsel moet worden begrepen letsel dat bestaat uit één of meer schrammen, schaafwonden of blauwe plekken. Het gaat hier bijvoorbeeld ook om een tand door de lip of lichte kneuzingen. Deze verwondingen eisen geen medisch ingrijpen. Onder aanzienlijk lichamelijk letsel moet worden begrepen letsel waarvan volledig herstel mogelijk is binnen een periode van zes weken na de mishandeling. Het gaat hier bijvoorbeeld om forse kneuzingen, breuken die zonder een operatie herstellen en te hechten wonden. Het in art. 302 Sr bedoelde zwaar lichamelijk letsel kan worden onderscheiden in zwaar lichamelijk letsel en zeer zwaar lichamelijk letsel. Onder zwaar lichamelijk letsel moet worden begrepen zwaar lichamelijk letsel, als bedoeld in art. 302 Sr, waarvan volledig herstel valt te verwachten binnen zes maanden na de gebeurtenis. Medisch ingrijpen zal in het algemeen geïndiceerd zijn. Het gaat bijvoorbeeld om ingrijpende breuken. Onder zeer zwaar lichamelijk letsel moet worden begrepen zwaar lichamelijk letsel, als bedoeld in art. 302 Sr, dat levensbedreigend is of waarvan een zeer langdurige herstelperiode (meer dan zes maanden) of geen volledige genezing wordt verwacht. Op het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel na mishandeling staat een onvoorwaardelijke gevangenisstraf.